Door gezamenlijke (duurzame) energieopwekking, cascadering in warmtebenutting, (warm) wateruitwisseling, reststroomverwerking en transport kunnen grote besparingen gerealiseerd worden. Ook op het gebied van klimaatadaptatie kan een gezamenlijke aanpak leiden tot een groter effect. Het geheel is meer dan de som der delen.
Hoewel de voordelen voor zowel industrie als publieke partijen duidelijk zijn, is industriële symbiose echter niet vanzelfsprekend. Kennis en begrip voor elkaars ambities en processen is cruciaal voor een succesvolle samenwerking.“Schep duidelijkheid naar elkaar en zoek naar een optimale samenwerkingsvorm die het mogelijk maakt gedeelde ambities te realiseren”
Op deze pagina heeft DBC daarom een divers aantal succesvolle en minder succesvolle cases in kaart gebracht. Ter lering en inspiratie. De ‘Tips en Tricks’ die het DBC zelf reeds heeft bepaald zijn ook op een rijtje gezet. Deze vindt u hier.
De symbiosecases:
Locaties:
Hoogkerk - GroningenSolidus Solutions
Situatieschets:
Suiker Unie verwerkt tijdens de suikerbietencampagnereststromen tot biogas.
500 meter verderop ligt kartonfabriek Solidus Solutions, die jaarrond aardgas inzet.
Symbiose
Levering van ontvochtigd en ontzwaveld biogas van Suiker Unie aan Solidus Solutions (11% efficiënter dan de groen gas route).
Levering van warm gezuiverd water door Suiker Unie aan Solidus Solutions.
Levering afvalwater van Solidus Solutions aan Suiker Unie om daar anaeroob gezuiverd te worden.
Levering nutriënten via Suiker Unie centraat aan waterzuivering van Solidus Solutions.
Realisatie
De fabrieken hebben de warmtehuishouding zelfstandig geoptimaliseerd.
Suiker Unie heeft de waterzuivering geïntegreerd in het productieproces, met als gevolg dat er geen afvalwater van elders verwerkt kan worden (i.v.m. regels ten aanzien voedselproductie).
Een meer rendabele case zou ontstaan als de huidige SDE-beschikking flexibeler kan worden toegepast.
De centraatlevering wordt nog onderzocht.
Potentiële besparing (jaarlijks)
Locaties:
Franeker - OosterbierumSituatieschets:
LambWeston/Meijer (LWM) wint biogas en nutriënten uit haar afvalwater. Het relatief schone water wordt afgevoerd via het riool. Extra vervuiling wordt toegevoegd om de rioolwaterzuivering optimaal te laten draaien.
Papierfabriek Huhtamaki haalt koelwater uit het Van Harinxmakanaal en voegt chemicaliën aan het water toe om schade aan het productiesysteem te voorkomen.
De fabrieken liggen hemelsbreed 5 km uit elkaar. Er ligt een (ongebruikte) waterleiding van ca. 2,5 kilometer
Symbiose
Het proceswater van LWM wordt hergebruikt als koelwater voor Huhtamaki.
LWM hoeft geen vervuiling aan afvalwater toe te voegen.Huhtakami hoeft geen oppervlakte water in te nemen en chemicaliën aan toe te voegen voor gebruik in het proces.
Na gebruik als koelwater bij Huhkatami komt het water alsnog in het kanaal terecht.
Realisatie
LWM en Huhtamaki hebben onderzocht of samenwerking haalbaar is. LWM beoogt intern een duurzame innovatie door te voeren waardoor hoeveelheid te lozen water met 50% daalt. Dit reduceert de haalbaarheid van onderliggend initiatief.
Kernvraag blijft: wie financiert de verbinding via o.a. de leiding tussen de twee bedrijven: overheid of ondernemer?
Potentiële besparing (jaarlijks)
Locaties:
Olburgen - GelderlandAviko Steenderen
Situatieschets:
Waterschap Rijn & IJssel zuiverde voorheen het water van Aviko Steenderen. Aviko loosde jaarlijks 1.000.000 m3 afvalwater en gebruikt aardgas als energiebron.
Symbiose
Waterstromen B.V. (opgericht door Waterschap Rijn & IJssel) verwerkt nu het afvalwater tot fosfaat (struviet meststof), stikstof (duurzaam omgezet naar N2) en energie (biogas).
Het biogas wordt ingezet voor directe vervanging aardgas bij Aviko, de warmte voor opwarming afvalwater, drogen van struviet, opwarming bedrijfsruimtes.
Aviko realiseert kostenreductie op waterzuivering.
Realisatie
Waterschap Rijn & IJssel heeft een nieuw bedrijf opgericht: Waterstromen BV.
Waterstromen BV en Aviko zijn een langlopende samenwerking aangegaan om investering rendabel te maken.
Waterstromen exploiteert een (commerciële) industriële waterzuivering- en vergistingsinstallatie in Olburgen (jaarlijks 1.000.000 m3 afvalwater van Aviko).
Potentiële besparing (jaarlijks)
RWZI 500.000 m3
aardgas eq.
Toelichting:
Meer informatie:
Locaties:
Eerbeek - GelderlandDS Smith Paper De Hoop
Alliander
Situatieschets:
Industriewater Eerbeek (IWE) verzorgt de anaerobe /aerobe zuivering van gebruikt proceswater van 3 papierfabrieken. Het levert biogas op dat in gasmotoren werd omgezet in elektriciteit (met een energetisch rendement van ca. 35%). Het proceswater wordt geloosd op het oppervlakte water.
Symbiose
Door de aanleg van een pijplijn naar de energiecentrale van één van de papierfabrieken kan biogas als directe vervanger aardgas worden ingezet.
Hierdoor stijgt het energetisch rendement naar ca. 100%. Na ontkalken en desinfectie wordt het gezuiverde water bij één van de papierfabrieken ingezet ter vervanging van grondwater. De waterzuivering gebruikt stikstof- en fosfaatrijke reststromen van andere bedrijven ter vervanging van chemicaliën.
Realisatie
De initiatiefnemers kiezen voor integrale energie-efficiëntie. Deze keuze voor energie-efficiëntie is beïnvloed door een provinciale subsidie. Voor het hergebruiken van water kon gerekend worden op subsidie uit "biodiversiteit en bedrijfsleven". SDE-subsidie bood geen mogelijkheid.
Sinds 2016 draaien ze zonder subsidie. Verdere plannen betreffen het omvormen van een slibstroom in een waardevolle grondstof.
Potentiële besparing (jaarlijks)
extra aardgas eq.
Locaties:
Nijmegen - GelderlandInnovioPapers
Situatieschets:
Voor het eigen waterzuiveringsproces kocht Papierfabriek InnovioPapers verse nutriënten in.
De naastgelegen communale waterzuivering van Waterschap Rivierenland produceert effluent met een overschot aan nutriënten.
Symbiose
Realisatie van een perspijp die mineraalrijk water van de RWZI naar de waterzuivering van InnovioPapers brengt. InnovioPapers hoeft geen zuivere mineralen meer in te kopen.
Realisatie
De benodigde investeringen in de perspijp zijn door beide partners op zich genomen en ook de besparingen zijn naar rato verdeeld. In deze case zetten de wederzijdse kostenvoordelen en de duurzaamheidswinst de seinen op groen!
Potentiële besparing (jaarlijks)
Toelichting:
Zie presentatie voor meer informatie.
Locaties:
Roosendaal (Brabant)Waterschap Brabantse Delta
Gemeente Roosendaal
Situatieschets:
Het effluent van de waterzuivering van Sensus wordt geloosd via een gemeentelijke (pers)riolering naar het rioolgemaal AWP Roosendaal van Waterschap Brabantse Delta.
Symbiose
De optie bestaat om het water van alleen Sensus direct door te persen naar dat gemaal. De hiermee bereikte duurzaamheidswinst betreft:
- Benutting effluent Sensus + de nutriënten daarin door het waterschap voor bevochtiging geurfilters. Hiermee kan het waterschap besparen op de inkoop van drinkwater en kunstmeststoffen.
- Samenwerking Waterschap en Sensus bij maximale aanvoer door AWP, dus bij rwa-situaties (max pompcapaciteit rioolgemaal) tijdelijk staken afvoer van Sensus.
Realisatie
Er zijn meerdere belanghebbenden in deze keten. Het is een complexe uitdaging om tot een duurzaamheidswinst over de totale keten te komen waarbij kosten en baten eerlijk over alle ketenpartners worden verdeeld.
Potentiële besparing (jaarlijks)
Locaties:
Roermond - LimburgAgrifirm
Veehouderijsector
Gemeente Leudal
Situatieschets:
Roermond Papier zuivert proceswater en produceert biogas dat zij gebruikt voor eigen energievoorziening.
Het bedrijf wil haar energievoorziening verder verduurzamen en minder afhankelijk worden van aardgas.
De veehouderijsector kampt met een overschot aan mest en is op zoek naar oplossingen.
Symbiose
Biogas uit mestvergisting kan direct ingezet worden ter vervanging van aardgas met een overall energie efficiency van boven de 90%.
Zwavel uit ontzwaveling van biogas kan worden ingezet in de Nederlandse bodem.
De vrijgekomen mineralen (vooral stikstof en fosfaat) kunnen worden ingezet ter vervanging van fossiele mineralen in de waterzuivering.
Restwarmte kan gebruikt worden om reststromen van mestvergisting te drogen.
Overige organische reststromen kunnen ingezet worden als co-vergistingsmateriaal om de efficiëntie van de vergistingsinstallatie te verhogen.
Realisatie
Bij deze case is de grote vraag wie krijgt de CO2-besparing gealloceerd?
Hoe kunnen de belangen van zuivelsector en de papierindustrie in overeenstemming worden gebracht?
Potentiële besparing (jaarlijks)
aardgas eq.
Locaties:
Doetinchem - GelderlandWaterzuivering Etten
Situatieschets:
Papierfabriek Doetinchem wil haar de energievoorziening verduurzamen.
De fabriek loost afvalwater na een kleine voorzuivering op het riool, waar het wordt ‘verdund’ met andere afvalwaterstromen.
Waterzuivering Etten ligt enkele kilometers verderop. Zij hebben voldoende geconcentreerde afvalwaterstromen nodig om een anaerobe zuivering te bouwen.
Symbiose
Een aparte pijpleiding voor geconcentreerd afvalwater van de papierfabriek naar de waterzuivering maakt anaerobe voorzuivering en productie biogas mogelijk.
Dit biogas kan samen met de opbrengst uit een reeds bestaande slibvergister teruggeleverd worden als energievoorziening voor de papierproductie.
Realisatie
De uitdaging wordt gevormd door de financiering van de plannen.
Wie neemt de financiële verplichting op zich om te komen tot verduurzaming van deze afvalstromen?
Onderzoek naar combinatie met mestvergisting en de mogelijkheden binnen de kaders van de SDE-subsidies.
Potentiële besparing (jaarlijks)
aardgas eq.
Locaties:
Renkum - GelderlandWaterschap Vallei en Veluwe
Situatieschets:
Parenco had een eigen aerobe waterzuivering. Het afvalwater is van voldoende concentratie om een anaerobe zuivering te bouwen met biogas productie.
De naastgelegen waterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe had ook plannen voor een anaerobe waterzuivering.
Symbiose
Gezamenlijke anaerobe waterzuivering met biogas levering aan Parenco (90% conversie-efficiëntie).
Levering van nutriënten door Waterschap aan Parenco. Levering slib door Waterschap aan Parenco (om in te dikken enen via verbranding in de biomassaketel in groene energie om te zetten).
Realisatie
Ondanks wederzijds erkende duurzaamheid en financiële voordelen, is de samenwerking niet gerealiseerd. Parenco moest in verband met de investeringsplannen in de kartonmachine snelheid maken in de keuze en realisatie van de waterzuivering. Deze snelheid van besluitvorming was voor de waterschappen niet mogelijk. Daarnaast liep een discussie over de mogelijke verontreinigingen uit communaal water via ‘gereinigd’ water in het product van Parenco terecht zou kunnen komen. Parenco heeft inmiddels een eigen anaerobe zuivering gebouwd.
Potentiële besparing (jaarlijks)
Locaties:
Borculo - GelderlandFrieslandCampina
Situatieschets:
FrieslandCampina wil de keten verduurzamen. Onder meer door het sluiten van kringlopen en het vergroenen van de agrarische industrie.
Groot Zevert Vergisting (GZV) heeft kennis van vergisting en zoekt een business case om deze kennis operationeel te maken.
Symbiose
FrieslandCampina en Groot Zevert Vergisting ontwikkelen een vergistingsinstallatie, die ontzwaveld biogas levert aan de productielocatie van FrieslandCampina in Borculo.
De installatie vergist mest, gras en andere organische reststromen. Door het biogas rechtstreeks in de ketels van Friesland Campina te verbranden is het rendement zeer hoog.
GZV vergroot de vergistingscapaciteit en kan deze efficiënter inzetten.
Door gebruik te maken van mest van eigen boeren zet FrieslandCampina stappen richting het sluiten van kringlopen en het vergroenen van de agrarische industrie.
Realisatie
Het heeft even geduurd om omgeving ‘klaar’ te krijgen voor grootschalige mestvergisting, maar inmiddels wordt het eerste gas geleverd. Kennis delen en informeren zijn belangrijke stappen richting acceptatie.
Potentiële besparing (jaarlijks)
aardgas eq.
Locaties:
’s-HertogenboschAfvalstoffendienst Gemeente ’s-Hertogenbosch
Heineken
Situatieschets:
Waterschap Aa en Maas renoveert de RWZI’s-Hertogenbosch (gereed 2019). In de nieuwe situatie wordt een centrale slibvergisting gerealiseerd.
De naastgelegen Afvalstoffendienst van Gemeente ’s-Hertogenbosch heeft een biomasscentrale.
Ongeveer twee kilometer verderop ligt bierbrouwer Heineken. Zij stoken aardgas (en eigen biogas) om te voorzien in de warmtebehoefte.
Symbiose
De centrale slibvergisting produceert biogas voor derden. De restwarme van de biomassacentrale van Afvalstoffendienst verwarmt de centrale slibvergisting.
Een deel van het biogas wordt door Waterschap Aa en Maas opgewerkt tot CNG voor de vrachtwagens van de Afvalstoffendienst.
Realisatie
Er is een biogasleiding gerealiseerd, waardoor vanaf 2017 biogas van de RWZI wordt geleverd aan Heineken als vervanging van aardgas.
Potentiële besparing (jaarlijks)
aardgas eq.
Locaties:
Zutphen - GelderlandFrieslandCampina
Situatieschets:
FrieslandCampina Borculo en Lochem levert dagelijks ca. 10.000 m3 afvalwater aan Waterschap Rijn en IJssel.
De Energie- en Grondstoffenfabriek van de Waterschappen heeft als doelstelling om een zo hoog mogelijke waarde te halen uit afvalwater. Zo is zij ook betrokken bij de ontwikkeling van de Nereda-technologie, waarmee NEO-alginaat uit afvalwater wordt geproduceerd.
Symbiose
Waterschap Rijn en IJssel maakt sinds 2017 gebruik van de Nereda-technologie.
Uit het Nereda slib wordt NEO-alginaat geproduceerd. Door het NEO-alginaat direct uit proceswater van de foodindustrie te produceren heeft het product in relatie tot het communale NEO-alginaat een andere kwaliteit. Hierdoor komen toepassingen als voedselverpakking in beeld.
Realisatie
De Neredatechnologie voldoet.
NEO-alginaat is een nieuw product met interessante toepassingsmogelijkheden. De nieuwe markt moet nog wel ontwikkeld worden.
Potentiële besparing (jaarlijks)
Toelichting:
Nereda’ staat voor een nieuwe zuiveringstechnologie. In de Nereda-technologie zuiveren aerobe bacteriën die groeien in compacte korrels, het afvalwater. Normaal is er sprake van vlokkig materiaal. De korrels bieden grote voordelen voor chemicaliën- en energieverbruik. De technologie vraagt om een veel kleiner bouwoppervlak voor de installatie en leidt tot lagere kosten.
Locaties:
PekelaWaterschap Hunze en Aa's
Situatieschets:
In Oude Pekela staat een papierfabriek van Solidus Solutions. Uit de fabriek komt een energierijke afvalwaterstroom die momenteel door Solidus zelf gezuiverd en vervolgens op het oppervlaktewater geloosd wordt. Solidus zuivert aeroob (inbreng van zuurstof). Deze vorm van zuivering wordt ook gebruikt op de RWZI.
Symbiose
Het ruwe afvalwater van Solidus bevat beduidend hogere concentraties organische stof. Dit maakt het geschikt om anaeroob (dus zonder zuurstof) te zuiveren onder vorming van biogas. Het afvalwater verandert daarmee van energievragend naar energieproducerend. Solidus Solutions onderzocht samen met het Waterschap wat de mogelijkheden zijn om rendabel en innovatief energie uit deze afvalwaterstroom te halen en die met hoog rendement te benutten bij de papierfabriek ter vervanging van aardgas.
Realisatie
Het initiatief is on-hold. De huidige investeringshorizon van Solidus Solutions laat het niet toe om te werken in een initiatief dat zich over meerdere jaren terugverdient.
Potentiële besparing (jaarlijks)
aardgas eq.
Locaties:
Lichtenvoorde - GelderlandWaterstromen BV
GMB Bioenergie
Rompa Tanneries
Situatieschets:
Rompa Tanneries had een eigen aerobe AWZI voor het zuiveren van hun afvalwater. De gebouwen in de omgeving werden verwarmd met aardgas.
Symbiose
De AWZI van Rompa Tanneries wordt nu door Waterstromen B.V. beheerd. Het afvalwater wordt daar sterk voorgezuiverd, voordat Waterschap Rijn en IJssel de eindzuivering uitvoert. Naast de AWZI heeft Waterstromen samen met GMB een afval- en reststromenvergister (BIR) gebouwd, die biogas levert. Het biogas wordt omgezet in elektriciteit en de warmte wordt nuttig gebruikt in het lokale warmtenetwerk (zwembad, gemeentehuis, sporthal en verzorgingstehuis).
Realisatie
Het succes zit in het ontzorgen van de industriële en publieke partner waarbij een optimale benutting van de beide installaties ontstaat en waar utilities, nutriënten en de benodigde mensen voor de bediening van de installatie optimaal kunnen worden ingezet. Voor het warmtenet is een stichting (Energiek) opgericht.
Potentiële besparing (jaarlijks)
aardgas eq.
Contact
r.haarhuis@waterstromen.nlLocaties:
Maastricht, LimburgDCC, Evilim
Sappi
Meerssen Papier
Situatieschets:
Papierfabriek Sappi maakt voor haar productieproces gebruik van water uit de Maas. Dit water wordt ook door nabijgelegen bedrijven (BASF en DCC) als proceswater ingezet. Na gebruik van dit water komt al het afvalwater van deze bedrijven (inclusief Meerssen Papier) terug naar de afvalwaterzuivering van Sappi. De aangesloten bedrijven hebben geen eigen waterzuivering en maken zodoende gebruik van die van Sappi die daartoe is aangepast. Nadat het water gereinigd is, stroomt het terug naar de Maas.
Symbiose
Door deze samenwerking wordt door meerdere bedrijven Maaswater ingezet en daarmee grondwater uitgespaard. Door de gezamenlijke zuivering van het complementaire afvalwater wordt voorkomen dat alle bedrijven individueel een waterzuivering moeten bouwen. Daarnaast wordt het afvalwater van deelnemende bedrijven verder gezuiverd dan voorheen het geval was, waarmee bespaard wordt op zuiveringslasten.
Realisatie
Voor geen van de deelnemende bedrijven vormt waterzuiveren een corebusiness. Bij voorkeur investeren zij in de eigen productieprocessen in plaats van in een eigen of gemeenschappelijke zuivering. Zodoende waren ze op zoek naar een partij die nieuwe deelnemers zoekt, de contractuele en financiële zaken regelt en de benodigde investeringen coördineert. Voor dat doel is inmiddels al meer dan 10 jaar geleden Evilim opgericht.
Potentiële besparing (jaarlijks)